Ostatnie zmiany w przepisach dotyczących nacisków osi pojazdu na drogi są wynikiem wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 21 marca 2019 roku (C-127/17). Wyrok ten zakwestionował kary, nakładane na przewoźników w sytuacji, gdy nacisk osi napędowej wynosił poniżej 11,5 tony.
Celem zmian było zapewnienie równego traktowania przewoźników drogowych, tak aby nie musieli oni ponosić dodatkowych opłat z tytułu zezwolenia na przejazd pojazdem nienormatywnym, jeśli w innych krajach Unii Europejskiej takie zezwolenie nie jest wymagane dla pojazdów o takiej samej masie i wymiarach. Przepisy te wynikają bezpośrednio z treści art. 3 ust. 1 Dyrektywy 96/53/WE, która odnosi się do w ruchu krajowego i międzynarodowego.
W poniższym artykule przyjrzymy się, jakie są kary za nieprzestrzeganie przepisów oraz z jakimi wyzwaniami dla firm transportowych wiąże się obowiązujące prawo. Zapraszamy do dalszej lektury!
Jakie są najnowsze zmiany w przepisach dotyczących nacisków osi?
Zgodnie ze zmienioną ustawą o drogach publicznych obecnie można poruszać się bez konieczności uzyskania stosownego zezwolenia, jeżeli nacisk osi napędowej nie przekroczy 11,5 tony. Jednocześnie ustawodawca przewidział możliwość wprowadzenia lub ustanowienia na drodze publicznej zakazu, który zabrania wjazdu samochodów o nacisku osi większym niż 10 lub 8 ton:
- po określonej drodze publicznej lub jej odcinku – zakaz wprowadza właściwy zarządca drogi przy użyciu znaku drogowego;
- w strefie obejmującej co najmniej dwie drogi publiczne lub ich odcinki – zakaz ustanawia właściwa rada gminy (miasta) w drodze uchwały.
Wprowadzenie zakazów, które obniżają dopuszczalne naciski osi jest jednak uzależnione od spełnienia przesłanek wymienionych w ustawie, które w największym skrócie uwarunkowane są poprzez następujące czynniki:
- stan techniczny drogi;
- obecność obiektów lub terenów znajdujących się w pobliżu drogi, które mogą być bezpośrednio narażone na negatywny wpływ przejeżdżających pojazdów ciężarowych.
W związku z tym, jeśli infrastruktura drogowa jest w złym stanie technicznym, lub jest nieprzystosowana do ruchu pojazdów o nacisku osi powyżej 8 lub 10 ton, możliwe będzie postawienie omawianego zakazu. Inne okoliczności, które uprawniają do zastosowania zakazu, to intensywna zabudowa mieszkaniowa w pobliżu drogi lub sąsiedztwo budynków, takich jak żłobki, szkoły czy zabytki. Kierowcy są informowani o zakazie za pomocą odpowiednich znaków drogowych.
Dodatkowo ograniczono możliwość ustanowienia zakazu:
- na drogach publicznych lub ich odcinkach, które zostały wybudowane lub przebudowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, przez okres 5 lat od dnia oddania drogi lub jej odcinka do użytkowania;
- drogach publicznych lub ich odcinkach w transeuropejskiej sieci drogowej;
- drogach krajowych lub ich odcinkach, z wyjątkiem dróg krajowych zarządzanych przez prezydentów miast na prawach powiatu.
Warto podkreślić, że niektóre pojazdy nie są objęte zakazem. Wyjątki od stosowania przepisów dotyczą autobusów, pojazdów biorących udział w akcjach ratowniczych, pojazdów Sił Zbrojnych RP i państw sojuszniczych oraz między innymi pojazdów Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, ABW, CBA, czy Straży Granicznej.
Kontrola Straży Miejskiej
Ustawodawca krajowy wprowadził sankcje karne za uchybienia związane z normatywnością pojazdów. Kary administracyjne za przejazd pojazdem nienormatywnym są zapisane w ustawie Prawo o ruchu drogowym oraz ustawie o transporcie drogowym. Organy kontrolne mają uprawnienia do nakładania sankcji za naruszenie zakazu wprowadzonego przez zarządcę lub przekroczenie dopuszczalnego nacisku osi na danej drodze.
W przypadku gdy kontrolujący nie stwierdzi jednoczesnego wykonywania przejazdu po drodze publicznej pojazdu nienormatywnego bez zezwolenia kategorii V, kary za nieprzestrzeganie przepisów wynoszą:
- 3000 zł – gdy nacisk pojedynczej osi napędowej przekracza dopuszczalną wartość nie więcej niż o 10%;
- 6000 zł – gdy nacisk pojedynczej osi napędowej przekracza dopuszczalną wartość o więcej niż 10% i nie więcej niż 20%;
- 10 000 zł – gdy nacisk pojedynczej osi napędowej przekracza dopuszczalną wartość o więcej niż 20%.
W sytuacji gdy kontrolujący stwierdzi jednoczesne wykonywanie przejazdu po drodze publicznej pojazdu nienormatywnego bez zezwolenia kategorii V:
- 12 000 zł – gdy nacisk pojedynczej osi napędowej przekracza dopuszczalną wartość nie więcej niż o 20%;
- 20 000 zł – gdy nacisk pojedynczej osi napędowej przekracza dopuszczalną wartość o więcej niż 20%.
Warto zauważyć, że przekroczenie dopuszczalnych nacisków osi będzie rozumiane jako różnica między naciskiem pojedynczej osi napędowej danego pojazdu a dopuszczalną wartością nacisku obowiązującą na danej drodze lub jej odcinku zgodnie z wprowadzonym zakazem. Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, nie bierze się pod uwagę zakresu przekroczenia nacisku pojedynczej osi napędowej ponad 11,5 t.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Straż Miejska (Gminna) może przeprowadzać kontrole w zakresie normatywności pojazdów ciężarowych. Strażnicy są uprawnieni do kontroli nacisków osi pojazdów znajdujących się na drogach oraz do używania w tym celu przyrządów pomiarowych.
Warto podkreślić, że ustawodawca uwzględnił wyjątki od zakazu dla pojazdów przewożących ładunki sypkie i drewno. Kara nie będzie nakładana jeżeli rzeczywista masa całkowita pojazdu lub zespołu pojazdów nie będzie przekraczać dopuszczalnej wartości, a przekroczenie dotyczyć będzie wyłącznie nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t. Jest to konsekwencja istniejącego już przepisu w ustawie prawo o ruchu drogowym, gdzie również funkcjonuje niemal identyczne rozwiązanie.
Zezwolenia na przejazd pojazdem nienormatywnym
Zagadnienia związane z nienormatywnością pojazdów zostały ujęte w treści ustawy Prawo o ruchu drogowym. W ustawie znajdziemy szczegółowe informacje na temat stawek, rodzajów i kategorii obowiązujących zezwoleń, a także zestawienie kar za nieuprawniony przejazd.
Obecnie funkcjonuje pięć rodzajów zezwoleń, a opłaty za ich wydanie zależą od kategorii i wynoszą od 120 zł do 5800 zł. Wprowadzenie takiego systemu ma na celu usprawnienie procesu kontroli i egzekwowania przepisów dotyczących dopuszczalnych nacisków osi, co jest szczególnie istotne dla ochrony infrastruktury drogowej.
Jakie są ostatnie zmiany w przepisach dotyczących nacisków osi?
Zmiany przepisów wprowadzone jako ostatnie w zakresie nacisków osi pojazdu na drogę dotyczą przede wszystkim zasad niedyskryminacji przewoźników i są pochodną wyroku wydanego przez TSUE.
Zmiany te spowodowały zmniejszenie liczby wymaganych zezwoleń na przejazd pojazdów przekraczających normatywne masy i wymiary. Jednocześnie, wzmocniono sankcje za uchybienia w zakresie nacisków osi, które zostały szczegółowo określone w zaktualizowanych ustawach i rozporządzeniach dotyczących tej tematyki.
Kiedy weszły w życie nowe przepisy dotyczące nacisków osi?
Podstawowe normy dotyczące nacisków osi zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia, które obowiązuje od 2 lutego 2022 roku.
Warto w tym kontekście przypomnieć zmiany wprowadzone 13 marca 2021 roku, które zostały uwzględnione w znowelizowanej ustawie Prawo o ruchu drogowym oraz w ustawie o drogach publicznych. Obejmują one między innymi wspomniane wyżej zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego oraz nowe regulacje dotyczące dopuszczalnych nacisków osi.
Jakie są wyzwania dla firm transportowych związane z nowymi przepisami dotyczącymi nacisków osi?
Realizacja zlecenia transportowego wymaga od przewoźnika nie tylko dochowania należytej staranności w zakresie kontroli masy oraz wymiarów pojazdu w chwili podjęcia ładunku i rozpoczęcia przewozu, ale także szczególnej uwagi podczas planowania całego zadania przewozowego. Często spotykane są sytuacje związane z częściowym załadunkiem lub rozładunkiem transportowanego towaru – każda z tych czynności wpływa na zmianę nacisków osi, co wymaga ponownej kontroli i prawidłowego rozmieszczenia towaru na skrzyni ładunkowej.
Nie wszystkie pojazdy są wyposażone w funkcje umożliwiające dokładny pomiar nacisku na poszczególne osie. Nawet w przypadku samochodów posiadających taki mechanizm, dokładność wskazań często nie jest wystarczająca, aby utrzymać tolerancję bezpieczeństwa wymaganą przez służby kontrolne.
Jakie są kary za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących nacisków osi?
Wysokość tych kar zależy od kategorii wymaganego zezwolenia:
- za brak zezwolenia kategorii I – 1500 zł;
- za brak zezwolenia kategorii II–IV – 5000 zł ;
- za brak zezwolenia kategorii V:
– 6000 zł – gdy nacisk jednej lub wielu osi, rzeczywista masa całkowita lub wymiary pojazdu przekraczają dopuszczalne wartości nie więcej niż o 10%,
– 10 000 zł – gdy nacisk jednej lub wielu osi, rzeczywista masa całkowita lub wymiary pojazdu przekraczają dopuszczalne wartości o więcej niż 10% i nie więcej niż 20%,
– 15 000 zł – w pozostałych przypadkach;
- 5000 zł – za przejazd pojazdu nienormatywnego przez most lub wiadukt bez potwierdzonego zawiadomienia zarządcy drogi, o którym mowa w art. 64c ust. 9;
- 3000 zł – za przejazd pojazdu nienormatywnego przez most lub wiadukt niezgodnie z warunkami określonymi przez zarządcę drogi, o którym mowa w art. 64c ust. 9;
- 6000 zł – za przejazd pojazdu nienormatywnego przez most lub wiadukt przy zgłoszonym przez zarządcę drogi sprzeciwie, o którym mowa w art. 64c ust. 10;
- 2000 zł – za niedotrzymanie warunków przejazdu określonych dla zezwolenia kategorii V lub podanych w tym dokumencie, innych niż parametry techniczne pojazdu lub zespołu pojazdów.
Niezależnie od powyższych kar, ustawodawca przewidział również dyscyplinowanie przewoźników drogowych w przypadku uchybień związanych z przekroczeniem dopuszczalnej masy całkowitej.
Po wejściu w życie nowych sankcji karnych, odnotowaliśmy sytuacje, w których podczas jednej kontroli stwierdzano jednoczesne przekroczenie dopuszczalnego nacisku osi, jak i dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu. Kontrolujący, opierając się na obowiązujących ustawach, nakładali osobne kary za brak wymaganego zezwolenia oraz za przekroczenie DMC. Takie działania służb spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem przewoźników.
Pomagając naszym klientom w tego typu postępowaniach, budowaliśmy linię obrony ukierunkowaną na niezasadność działania organów kontrolnych w zakresie stosowania dwukrotności sankcji karnej wobec popełnienia jednego uchybienia – braku stosownego zezwolenia określonego dla kilku możliwych przekroczeń wartości normatywnych. Powyższa linia obrony okazała się sukcesem i spotkała się z przychylnością Sądów.
Niestety, takie stanowisko orzecznicze spowodowało reakcję ze strony służb, które obecnie w wyżej opisanych przypadkach sporządzają dwa osobne protokoły kontrolne dla każdej podstawy prawnej naruszenia (UTD i PRD). W ten sposób możliwe jest skuteczne nałożenie na przewoźnika kilku kar, pochodzących z jednej kontroli drogowej.
Dlaczego wprowadzono zmiany w przepisach dotyczących nacisków osi?
Uszczelnienie systemu normatywności oraz zwiększenie sankcji karnych ma na celu przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa na drogach. Przepisy dotyczące nacisków osi mają również zapobiegać nadmiernemu zużyciu i uszkodzeniom infrastruktury drogowej.
Ponadto wprowadzenie omawianych zmian było niezbędne w związku z koniecznością dostosowania przepisów do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).
Jakie są nowe dopuszczalne naciski osi wprowadzone przez przepisy?
Dopuszczalny maksymalny nacisk osi na drogę zależy od:
- typu osi (oś napędowa lub nienapędowa);
- typu pojazdu (silnikowy, naczepa, przyczepa);
- rodzaju osi (pojedyncza lub grupa osi);
- rozstawu osi.
Ograniczenia obejmują także wartość nacisku całkowitego grupy osi. Dla odległości między osiami większej niż 1,3 m, w grupie osi składającej się z więcej niż trzech osi, określono maksymalny nacisk 8 ton na każdą oś. Dopuszczono również 9 ton, jeśli oś jest wyposażona w koła bliźniacze i zawieszenie pneumatyczne.
Dopuszczalna masa całkowita niektórych pojazdów została zwiększona do 34 ton. Dotyczy to:
- samochodów ciężarowych typu wywrotka;
- samochodów ciężarowych typu betoniarka lub betoniarka z pompą do betonu;
- samochodów z wymienną zabudową o wyżej wymienionych podrodzajach;
- samochodów specjalnych typu pompa do betonu.
Szczegóły wskazane są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia.
