W obecnych czasach nie sposób wyobrazić sobie prężnie działającą gospodarkę bez globalnej wymiany towarowej. W wielu wypadkach jest ona siłą napędową wielu gałęzi przemysłu. Drugą stroną medalu jest ochrona rodzimej gospodarki przed importem tańszych produktów lub eksportem towarów, których dany kraj odczuwa deficyt. Stąd pomysł na obciążanie wybranych grup towarów opłatami pobieranymi przez dane Państwa z tytułu ich przywozu, wywozu lub tranzytu.
Cło jako element polityki gospodarczej
Rolą cła – oprócz ochrony rynku wewnętrznego i rodzimych producentów przed towarami wyprodukowanymi za granicą – jest także zwiększenie wpływów do budżetu państwa. Obecnie, w sytuacji łączenia gospodarek w celu wzrostu ich konkurencyjności, odchodzi się od restrykcyjnej polityki celnej, a wręcz się ją eliminuje. To tendencja wyraźnie widoczna w przypadku grup państw sąsiadujących, np. krajów Unii Europejskiej, jednak w przypadku wymiany globalnej cła także w chwili obecnej odgrywają bardzo ważną rolę fiskalną i gospodarczą.
Zawieszenie celne, a kontyngent taryfowy
Co jednak, gdy okoliczności sprawiają, że dane towary, czy surowce objęte cłem są szczególnie pożądane w danym Państwie? Tu ustawodawca przewidział dwa sposoby: ograniczenie poboru opłat celnych bądź ich całkowite zawieszenie. Te ostatnie w przypadku Unii Europejskiej pozwalają na import towarów po 0% lub zredukowanej stawce celnej przez określony czas (zwykle od 3 do 5 lat) bez względu na ich liczbę.
System zawieszeń celnych przeznaczony jest szczególnie dla tych producentów i importerów, którzy wytwarzają produkty, używając surowców, półproduktów lub komponentów niedostępnych lub niewytwarzanych na terytorium państw Unii Europejskiej. Są jednak sytuacje, w których ustawodawca przewidział import konkretnych towarów w określonej ilości po preferencyjnych stawkach celnych. W takim przypadku mówimy o kontyngentach taryfowych lub inaczej kontyngentach celnych.
Kontyngent taryfowy – definicja oraz istota
Najprościej ujmując, kontyngenty taryfowe to określona liczba lub wartość danego towaru lub surowca, która w okresie, na jaki kontyngent taryfowy ustanowiono, może być przywieziona i dopuszczona do obrotu po cłach preferencyjnych lub zerowych. Oczywiście oprócz kontyngentu taryfowego, import danego towaru jest możliwy, ale przy zastosowaniu stawek celnych wynikających z taryfikatora.
Upływ terminu, na jaki ustanowiono kontyngent taryfowy lub jego wykorzystanie, powoduje automatyczne naliczanie stawek wynikających z taryfy celnej UE. Właśnie tym faktem kontyngenty taryfowe różnią się od tzw. plafonu taryfowego, który zapewnia preferencyjne stawki celne nawet w przypadku wyczerpania kontyngentu. Powrót do normalnych stawek celnych możliwy jest w tym wypadku poprzez stosowne rozporządzenie ustawodawcy.
Ujemna efektywna protekcja
Obok zawieszeń ceł, kontyngenty taryfowe są skutecznym narzędziem w wymianie towarowej z zagranicą. Są one niezbędne szczególnie wtedy, gdy występuje tzw. ujemna efektywna protekcja, czyli sytuacja, w której stawki celne na dobra pośrednie są wyższe od stawek celnych na produkty finalne. Kontyngenty taryfowe wówczas dotyczą tych surowców, materiałów, półproduktów, które nie są produkowane w państwach członkowskich UE albo są wytwarzane w ilości lub jakości nieodpowiedniej.
Kto i kiedy może korzystać z kontyngentu taryfowego?
Konkretne kontyngenty taryfowe mogą być rozdysponowywane za pomocą systemu licencyjnego (pozwoleń na import) – to głównie w przypadku towarów rolno-spożywczych – lub bezpośrednio na granicy zgodnie z zasadą kto pierwszy, ten lepszy (w tym przypadku kontyngenty są obsługiwane bezpośrednio przez organy celne na przejściu granicznym).
Ta ostatnia metoda ma zastosowanie w przypadku towarów przemysłowych.
Jednolity dokument administracyjny SAD
Importer, podczas odprawy celnej, podaje w jednolitym dokumencie administracyjnym SAD numer kontyngentu, o który się ubiega, po czym – w razie udzielenia zgody przez Komisję Europejską – uzyskuje w urzędzie celnym informację o przydzieleniu kontyngentu.
Co ważne, znając kod CN towaru, czyli Nomenklatury Scalonej, unijnej klasyfikacja towarów wykorzystywanej na potrzeby ustalenia odpowiedniej stawki cła, można sprawdzić, czy jest on objęty kontyngentem oraz w jakim stopniu został kontyngent wykorzystany. Można to uczynić także znając konkretny numer kontyngentu taryfowego. Należy pamiętać, że skorzystanie z kontyngentu taryfowego możliwe jest dopiero w przypadku otrzymania stosownego pozwolenia. Jednocześnie, by wniosek mógł być rozpatrzony, składający musi złożyć go w czasie obowiązywania kontyngentu. Wniosek winien dotyczyć towaru pochodzącego z kraju, który został objęty preferencjami w ramach kontyngentu oraz należy go złożyć w czasie, gdy limit kontyngentu nie został jeszcze wyczerpany. Tu decyduje moment przyjęcia zgłoszenia celnego.
Kto określa wielkości kontyngentów taryfowych i kto decyduje o ich przyznaniu?
W przypadku krajów Unii Europejskiej, Komisja Europejska przedstawia co roku listę wniosków państw członkowskich o ustanowienie zawieszeń poboru ceł lub kontyngentów taryfowych, które planowane są do wprowadzenia w życie w danym okresie. Następnie ustanawia je w drodze rozporządzenia.
W zarządzaniu kontyngentami taryfowymi używane są obecnie dwie różne metody. Pierwsza polega na ich rozpatrywaniu według kolejności zgłoszeń. Tymi kontyngentami taryfowymi zarządza Dyrekcja Generalna ds. Podatków i Unii Celnej Komisji Europejskiej. Drugą przypisaną do produktów rolno-spożywczych jest metoda pozwoleń na przywóz lub wywóz. Tymi kontyngentami taryfowymi zarządza Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich.
