Wciąż pogłębiający się problem z jakością powietrza w Polsce skłania rządzących do szukania kolejnych proekologicznych rozwiązań prawnych. Jedną z takich inicjatyw jest ustawa o Elektromobilności i Paliwach Alternatywnych z dnia 11 stycznia 2018 roku, w której znalazły się zmiany zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Ustawa wciela w życie zapisy znajdujące się w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE z 2014 roku w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych.
Szeroko komentowanym elementem ustawy jest tzw. strefa czystego transportu. Gdzie znajdują się tego typu specjalne strefy? Czym właściwie jest strefa czystego transportu, jakich pojazdów dotyczy oraz jakie są najnowsze przepisy i perspektywy związane SCT? Wszystkiego dowiesz się poniżej – zapraszamy!
Czym jest Strefa Czystego Transportu (SCT)?
Zgodnie z przywołaną ustawą, specjalny obszar, po którym mogą jeździć wyłącznie samochody spełniające określone normy emisji zanieczyszczeń to właśnie strefa czystego transportu. Jakie pojazdy mogą poruszać się po drogach, które zostaną zakwalifikowane jako SCT? Podstawowym kryterium jest w tym przypadku rodzaj napędu – swobodny dostęp do strefy będą miały samochody z napędem:
- elektrycznym,
- wodorowym,
- gazowym.
Czy tego typu przepisy oznaczają poważne problemy w codziennej komunikacji dla kierowców posiadających samochody z silnikiem benzynowym lub dieslowskim? Niekoniecznie – o szczegółach przeczytasz w dalszej części artykułu.
Gdzie znajdują się Strefy Czystego Transportu?
Wciąż żadne miasto w Polsce nie wprowadziło omawianych rozwiązań w życie, docierają jednak liczne wiadomości o postępach w pracach nad SCT w różnych częściach kraju.
Mapa SCT
Wszystko wskazuje na to, że pierwszym miastem w Polsce, które wprowadzi własną strefę, będzie Kraków. Według najnowszych informacji krakowscy radni mają poddać pod głosowanie uchwałę o SCT pod koniec listopada. Znamy już szczegóły i terminy wprowadzanych zmian.
Przepisy od 01.07.2024 – 30.06.2026:
- Samochody zarejestrowane po raz ostatni przed 01.01.2023: wjazd do strefy dostępny dla pojazdów benzynowych oraz LPG z silnikami Euro 1 lub produkowanych od 1992 roku. Posiadacze diesli zobowiązani są do przestrzegania bardziej restrykcyjnych norm: silnik Euro 2 lub produkcja najpóźniej w 1995 roku,
- Samochody zarejestrowane po raz ostatni po 01.01.2023: wjazd do strefy czystego transportu dostępny dla pojazdów benzynowych oraz LPG z silnikiem Euro 3 lub wyprodukowanych po 2000 roku. Wymagania dla diesli – produkcja od 2008 roku lub silnik Euro 5.
Od 01.07.2026 roku przestaje mieć znaczenie data ostatniej rejestracji pojazdu:
- Wymogi dla pojazdów benzynowych oraz LPG – norma Euro 3, produkcja od 2000 roku, w przypadku silników diesla – norma Euro 5, produkcja od 2008 roku.
Strefa czystego transportu w Krakowie ma obowiązywać całe miasto, radni przewidzieli jednak szereg wyłączeń od stosowania przepisów. Wyjątki dotyczą pojazdów specjalnych i historycznych oraz samochodów, których właścicielami są osoby w wieku od 70 lat lub które są wykorzystywane do przewozu osób niepełnosprawnych.
Kraków będzie zatem pierwszym, ale z pewnością niejedynym polskim miastem, w którym w najbliższych latach powstanie strefa czystego transportu drogowego. Zaawansowane prace trwają również między innymi w Warszawie, Wrocławiu, Gdańsku i Gliwicach. Warto dodać, że nowelizacja ustawy zniosła istniejący wcześniej wymóg liczby mieszkańców w danej gminie (minimum 100 tysięcy), niezbędny do stworzenia tego typu obszaru. Oznacza to, że strefa czystego transportu może zostać wyznaczona również w niewielkich miejscowościach.
Strefa Czystego Transportu – obowiązująca ustawa
Obowiązującym aktem prawnym, który reguluje zasady związane z funkcjonowaniem strefy czystego transportu jest artykuł 39 ustawy o Elektromobilności i Paliwach Alternatywnych z dnia 11 stycznia 2018. Co znajdziemy w ustawie? Oprócz omówionych wcześniej zagadnień ważnym aspektem jest również kwestia wyłączeń od zakazów. Szczegółową listę można znaleźć w ust. 2:
Od zakazu, o którym mowa w ust. 1, zwolnione są pojazdy:
- Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Służby Więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej, jednostek ochrony przeciwpożarowej, Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa oraz służb ratowniczych,
- używane we flocie obsługującej Kancelarię Prezesa Rady Ministrów,
- zarządów dróg i realizujące zadania na rzecz zarządców dróg,
- Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a także sił zbrojnych państw obcych, jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi,
- urzędów morskich realizujących zadania w pasie technicznym i ochronnym wybrzeża oraz w portach i przystaniach morskich,
- posiadające odpowiednie oznaczenie, którymi poruszają się osoby niepełnosprawne,
- Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, inne niż wykorzystywane wyłącznie do przewozu osób;
- specjalistyczne środki transportu sanitarnego, wykorzystywane przez zespoły ratownictwa medycznego oraz zespoły transportu sanitarnego;
- autobusy zeroemisyjne;
- autobusy szkolne.
Od kiedy obowiązuje Strefa Czystego Transportu?
Temat funkcjonowania stref czystego transportu dyskutowany jest już od dłuższego czasu, a sama nowelizacja ustawy, która dała gminom możliwość wyznaczania tego typu obszarów, została podpisana przez prezydenta jeszcze w ubiegłym roku – 7 grudnia 2021.
Co Strefa Czystego Transportu oznacza dla mieszkańców miast?
Strefy czystego transportu i zasady związane z ich funkcjonowaniem budzą wiele kontrowersji i wymagają licznych konsultacji społecznych – między innymi stąd wynika tak długi okres od przyjęcia ustawy, do wejścia w życie przepisów.
Zwolennicy SCT wskazują, że jest to rozwiązanie, które znacząco przyczyni się do redukcji zanieczyszczeń i poprawy jakości powietrza, a także do ograniczenia korków w miastach. Warto dodać, że przepisy zbliżone do polskich, są powszechnie wdrażane w wielu europejskich krajach – jako tzw. strefy LEZ, czyli Low Emission Zone.
W praktyce strefa czystego transportu działa w podobny sposób, jak ograniczenia i zakazy jazdy dla samochodów ciężarowych.
Jakie pojazdy mogą wjechać do Strefy Czystego Transportu?
Ustawodawca pozostawił gminom dużo swobody w zakresie nadawania uprawnień do poruszania się w strefie czystego transportu. Możliwości te daje punkt 4 ustawy:
- „Rada gminy, w uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu, może ustanowić dodatkowe wyłączenia podmiotowe i przedmiotowe od zakazu wjazdu do tej strefy, inne niż określone w ust. 2”.
Ponadto rady gminy mają prawo dopuszczać pojazdy niespełniające wymagań opisywanych powyżej do odpłatnego wjazdu do strefy w okresie maksymalnie do 3 lat od dnia jej ustanowienia oraz w godzinach 9-17.
Strefa Czystego Transportu – naklejka
Znakiem rozpoznawczym samochodów kwalifikujących się do korzystania ze strefy czystego transportu są zielone tablice rejestracyjne lub w razie ich braku – charakterystyczna zielona naklejka na przedniej szybie. Wydanie naklejki nie będzie kosztować więcej niż 5 złotych. Na naklejce znajdą się następujące informacje o pojeździe:
- rodzaj paliwa,
- rok produkcji,
- numer rejestracyjny,
- nazwa gminy.
Wjazd do strefy bez zezwolenia zagrożony będzie mandatem w wysokości 500 zł.
